Od dnia 1 stycznia br. obowiązują zmiany w uprawnieniach do niektórych zasiłków pobieranych przez osoby niepełnosprawne oraz opiekunów tych osób. Zmiany obejmą świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy oraz zasiłek dla opiekuna i zostały wprowadzone Ustawą z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r., poz. 1429).
| Świadczenie pielęgnacyjne według „starych zasad” - prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustalone do dnia 31 grudnia 2023 r. | Świadczenie pielęgnacyjne według „nowych zasad” - prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustalone po dniu 31 grudnia 2023 r. |
| Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje opiekunowi bez względu na wiek osoby niepełnosprawnej | Świadczenie pielęgnacyjne będzie wypłacane do momentu skończenia przez osobę niepełnosprawną 18 lat |
| Opiekun nie może podejmować zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w trackie jego pobierania | Opiekun będzie mógł łączyć świadczenie pielęgnacyjne z zatrudnieniem, prowadzeniem działalności, pracą w gospodarstwie rolnym |
| Świadczenie pielęgnacyjne może otrzymywać matka , ojciec lub inna osoba obciążona obowiązkiem alimentacyjnym względem niepełnosprawnego członka rodziny, opiekun faktyczny, rodzic zastępczy spokrewniony | Świadczenie pielęgnacyjne będzie mogła otrzymywać matka, ojciec lub inna osoba obciążona obowiązkiem alimentacyjnym względem niepełnosprawnego dziecka, opiekun faktyczny, małżonek, rodzic zastępczy (spokrewniony, niezawodowy, zawodowy) osoba prowadząca rodzinny dom dziecka oraz dyrektor placówki należącej do pieczy zastępczej |
| Kwota świadczenia jest taka sama niezależnie od liczby niepełnosprawnych osób, nad którymi sprawowana jest opieka | Wysokość świadczenia będzie zwiększana o sto procent na każde drugie i kolejne niepełnosprawne dziecko |
| Otrzymywanie emerytury lub renty jest przesłanką wykluczającą uzyskiwanie świadczenia | Uprawnienie do emerytury lub renty nie będzie stanowiło przeszkody do otrzymania świadczenia |
| Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego wygasa z dniem śmierci osoby niepełnosprawnej a od 01-01-2024 opiekun będzie zachowywał prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć osoby niepełnosprawnej | Opiekun będzie zachowywał prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu , w którym nastąpiła śmierć osoby niepełnosprawnej |
| Spełnienie przesłanki uzyskania niepełnosprawności przed 18 rokiem życia | Brak przesłanki uzyskania niepełnosprawności przed 18 rokiem życia |
| Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli prawo powstało do 31 grudnia 2023 r. | Od 1 stycznia 2024 r. likwidacja specjalnego zasiłku opiekuńczego |
Warunki przyznawania „nowego” świadczenia pielęgnacyjnego od 1 dnia stycznia 2024:
- świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać wyłącznie osobom sprawującym opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia (art. 17 ust. 1),
- uchylony został warunek rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
- uchylony został art. 17b, czyli przepis uzależniający przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego rolnikom, małżonkom rolników lub domownikom od warunku zaprzestania prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym,
- uchylony został art. 17 ust. 1a, czyli przepis, który wskazywał kolejność osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego,
- uchylony został art. 17 ust. 1b, czyli przepis warunkujący przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego od daty powstania niepełnosprawności,
- uchylona została negatywna przesłanka uniemożliwiająca przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego jeśli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do własnej emerytury, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym, lub świadczenia pieniężnego przyznanego na zasadach określonych w ustawie z dnia 8 lutego 2023 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym członkom rodziny funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą albo podjęciem poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia,
- uchylony został art. 27 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych, ograniczający zbiegi wymienionych w tym przepisie świadczeń rodzinnych.
- na podstawie art. 17 ust. 4a, w przypadku śmierci osoby wymagającej opieki, osoba sprawująca opiekę zachowuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki.
Zmianie uległ również katalog osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne od 1 stycznia 2024r. będzie przysługiwać:
- matce albo ojcu,
- innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 oraz z 2022 r. poz. 2140) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego,
– jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Ponadto nowe regulacje dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego przewidują, że w przypadku gdy opiekun sprawuje opiekę nad więcej niż jedną osobą niepełnosprawną w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności lub znacznym stopniu niepełnosprawności, to wysokość świadczenia pielęgnacyjnego podwyższa się po 100% na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka (uwaga: dotyczy to osób – opiekunów: wymienionych w art. 17 ust. 1-3, osób będących rodziną zastępczą oraz osób prowadzących rodzinny dom dziecka) – warunkiem jest złożenie wniosku przez opiekuna o podwyższenie świadczenia pielęgnacyjnego.
Przepisy przejściowe – dotyczą osób, które nabyły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego do dnia 31-12-2023 r.
Osoby te będą mogły w dalszym ciągu pobierać wymienione świadczenia zgodnie z dotychczasowymi przepisami.
Prawo do pobierania tych świadczeń na zasadach dotychczasowych zostało uregulowane w art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym:
- w sprawach o świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy, do których prawo powstało do dnia 31 grudnia 2023 r., stosuje się przepisy dotychczasowe
- soby, którym przed 1 stycznia 2024 r., albo nawet po tej dacie, ale, na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., przyznane zostało co najmniej do dnia 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego, zachowują , na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., prawo do tych świadczeń nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane
- osoby, zachowują prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., również w przypadku, gdy osobie nad którą sprawują opiekę zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności.
Warunkiem zachowania prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w tym przypadku będzie złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności – prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach dotychczasowych przysługiwać będzie również po upływie okresu zasiłkowego na który prawo zostało przyznane (czyli także na kolejne okresy zasiłkowe) pod warunkiem, że wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy
Uwaga: przepisy przejściowe o świadczeniu wspierającym wprowadzają również dodatkową, negatywną przesłankę, która przewiduje, że świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy przyznane na zasadach dotychczasowych oraz zasiłek dla opiekuna, nie przysługują jeżeli osoba wymagająca opieki będzie miała przyznane prawo do świadczenia wspierającego
Uzyskanie prawa do świadczenia wspierającego przez osobę, nad którą sprawowana jest opieka oznacza utratę uprawnienia do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego/specjalnego zasiłku opiekuńczego na nią. Świadczenie pielęgnacyjne pobrane za okres, za który zostanie przyznane świadczenie wspierające uważa się za świadczenie nienależnie pobrane.
- Więcej informacji o świadczeniu pielęgnacyjnym na „starych” zasadach
https://www.gov.pl/web/rodzina/wiadczenie-pielegnacyjne - i na „nowych zasadach”
https://www.gov.pl/web/rodzina/swiadczenie-pielegnacyjne-od-1-stycznia-2024-r–nowe-zasady - a także formularze wniosków i załączników do pobrania
https://www.gov.pl/web/rodzina/wzory-wnioskow-o-swiadczenia-dla-rodzin-aktualizacja-na-dzien-29052018-r-do-stosowania-takze-na-okres-20182019