Wielki Szarysz, po słowacku Veľký Šariš, to od wielu lat miasto partnerskie Grybowa. W ubiegły weekend odwiedziliśmy je aby przejrzeć się jego atrakcjom jak i ofercie turystycznej. Podziwiliśmy krajobraz kraju preszowskiego jak również pokazy rycerskie miejscowej grupy rekonstrukcyjnej.
Przez dwa dni, w sobotę oraz niedzielę (8 i 9 lipca br.) wśród ruin potężnego niegdyś zamku turyści oraz miejscowi mogli podziwiać tradycyjną wioskę rycerską przygotowaną przez grupę rekonstrukcyjną COHORS z Preszowa. Rycerze nie tylko przedstawiali pokazowe walki ale także umożliwiali chętnym strzał z łuku, rzut oszczepem czy nożami do celu.
Przypomnijmy Wielki Szarysz to miasto liczące ok. 5000 mieszkańców i jest jednym z najmłodszych miast na Słowacji. Prawa miejskie odzyskał 1 stycznia 1989 roku. Położone jest po obu stronach rzeki Torysa w pobliżu Preszowa, które jest centralnym miastem regionu. Przez miasto przebiega droga krajowa, która wiedzie od Koszyc przez Preszów, Starą Lubownie aż do granicy Polski.
Pierwsza pisemna wzmianka o Wielkim Szarisie pochodzi z roku 1217. Prawa miejskie zostały mu nadane przez Andrzeja III w 1299 roku. Następnie z dwoma innymi miastami leżącymi nad rzeką Torys, Preszowem oraz Sabinowem, Wielki Szarsz utworzył Ligę trzech miast Torysowych. W latach 1320-35 uzyskało dodatkowe przywileje i stało się miastem królewskim.
Jednym z ciekawszych miejsc Wielkiego Szarysza są ruiny zamku zlokalizowanego na miejscowym wzgórzu na wysokości 570 m. n.p.m., które jest nie tylko miejscem wypoczynku czy turystycznych wycieczek, ale wcześniej było również centrum kultury narodowej.
Do historycznych skarbów miasta należy XIII wieczny, obecnie zrekonstruowany wczesnogotycki kościół Św. Jakuba, leżący w centrum miasta i górujący nad nowo wybudowanym miejskim placem. Znajduje się w nim portret, który według historyków przedstawia postać Beli IV, podczas, którego panowania kościół został wybudowany.
Miasto rozwijało się w cieniu Zamku Szaryskiego i wraz z jego upadkiem zaczęło tracić na znaczeniu. Miasteczko jest siedzibą słynnego browaru, usytuowanego na północnym skraju miejscowości. Zarówno na zamku jak i w Wielkim Szaryszu piwo warzyło się już w średniowieczu. W zapiskach cechowych pod rokiem 1506 można odnaleźć informację, iż piwowarstwo cieszyło się w Szaryszu specjalnymi przywilejami.
W XVI i XVII wieku aż 73 domostwa posiadały prawo do warzenia piwa, dopiero pożar z 1720 położył kres rozwojowi tak browarnictwa jak i całego miasta. W 1782 roku zlikwidowano cechy, z czego skorzystało browarnictwo szaryskie. Założono wówczas nowoczesną spółkę i zakład piwowarski, który po początkowych sukcesach musiał ulec w walce z konkurencją z Koszyc. W 1967 roku reaktywowano zakłady piwowarskie, które obecnie należą do koncernu SABMiller.
W maju br. została podpisana umowa pomiędzy Grybowem a Wielkim Szarysem na wspólną realizację projektu pn. „Uchronić od zapomnienia, prezentacja kultur pogranicza polsko-słowackiego” w ramach polsko-słowackiego programu Interreg V-A.
Tekst i foto: Mateusz Książkiewicz
Krótki film przedstawiający słowackie miasto Wielki Szarysz, zespół Szermierki Historycznej „Cohors” z Preszowa oraz zamek.
